Atrakcyjność: znikoma
Dostępność: ograniczona
Informacje dodatkowe: centralny punkt fortecy w remoncie. Swobodnie można zwiedzić przylegające obwarowania.
Od najdawniejszych dziejów przez Nysę przechodziły liczne szlaki handlowe, co sprzyjało jej rozwojowi. W celu zabezpieczenia się przed częstymi grabieżami, jak wiele innych miast średniowiecznych, Nysę otoczono murami obronnymi z wieżami i basztami. Ich widok przedstawia drzeworyt zamieszczony w Kronice Świata z 1493 r. Wraz z rozwojem technik wojennych modernizowano systemy obronne miasta.
Pierwsze nowożytne fortyfikacje w Nysie powstały w 1594 r. wg. projektu Johanesa Schneidera z Lindau za sprawą ówczesnego biskupa Andreasa von Jerin. Umocnienia te już w 1643 r. zaczęto przebudowywać wg. szkoły holenderskiej i nowowłoskiej, kładąc nacisk na system obrony skrzydłowej. Do istniejących fortyfikacji dobudowano nowe, zwiększając ilość bastionów. Miasto zostało otoczone wałem, 10 bastionami, 4 rawelinami oraz fosą wodną.
Po całym obwałowaniu biegła ukryta droga. Z tych obiektów do dzisiejszych czasów zachował się - wielokrotnie modernizowany - bastion Św. Jadwigi przy ul. Piastowskiej.
Okresem przełomowym dla nyskich fortyfikacji był rok 1741, kiedy w czasie wojny Austrii z Prusami, król pruski Fryderyk II zdobył miasto. W wyniku traktatu pokojowego Śląsk, a z nim Nysa przeszły pod panowanie pruskie. Fryderyk II doceniając strategiczne położenie miasta oraz istniejące już fortyfikacje, postanowił uczynić z Nysy twierdzę. Na jego zlecenie holenderski inżynier Gen Cornelius von Walrawe, przebudował fortyfikacje otaczające miasto nazwane Obwałowaniami Dolnymi. Równocześnie na drugim brzegu rzeki zbudowano Forty Górne. Powstało w ten sposób nowe miasto Friedrichsstadt, będące rodzajem koszar lub obozu wojskowego (obecnie jest to dzielnica Nysy - Radoszyn). Po obu brzegach rzeki zostały wzniesione reduty - Kardynalska i Kapucyńska.
Powstała twierdza - obóz warowny, strzegący granice nowozdobytej prowincji śląskiej na wschodnim odcinku gór Sudeckich tj. prawie od bramy Morawskiej aż do Gór Złotych. W tym okresie zbudowano także m.in. Fort Prusy wraz z pasami obwałowań, zwanymi Jerozolimskimi, promieniście rozchodzącymi się w kierunku rzeki. Fort ten był samodzielną cytadelą w Fortyfikacjach Górnych. Oprócz wspomnianych już obwałowań od Fortu Prusy biegła sucha fosa niemal do torów kolejowych (przy ul. Grodkowskiej), zwana Obwałowaniami Wysokimi. Zastosowane rozwiązania architektoniczne fortyfikacji o dobre kilkadziesiąt lat wyprzedzały swoje czasy. Istniała nawet możliwość zatopienia miasta w razie zajęcia go przez wroga. Modernizacja fortyfikacji była prowadzona przez następców von Walrawe aż do XIX wieku.
Nysa była Twierdzą uważaną za jedną z najsilniejszych i najnowocześniejszych w ówczesnej Europie. Opinię tę potwierdza fakt, że wojska napoleońskie w 1807 r. aż 114 dni oblegały Nysę nieustannie ją ostrzeliwując ciężką artylerią. O sile rażenia świadczy fakt, że w mieście ocalało tylko pięć domów. Dopiero brak odsieczy z amunicją i żywnością zmusił Nysę do kapitulacji. Pamiątką tego oblężenia jest żeliwna kula wmurowana w Dom Wagi Miejskiej. Zmieniające się z upływem czasu techniki wojenne oraz zastosowanie w XIX wieku dział z gwintowanymi lufami, spowodowały utratę militarnego znaczenia fortyfikacji. Od 1871 r. zaczęła się ich stopniowa likwidacja. W 1903 r. Nysa oficjalnie przestała być Twierdzą. Obiekty forteczne pełniły często rolę więzienia i obozu jenieckiego. Przetrzymywany był tu na przykład wybitny polityk rewolucji francuskiej, jeden z twórców Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela, markiz de La Fayette. W 1916 r. w czasie I Wojny Światowej więziony był tu Charles de Gaulle, późniejszy prezydent Francji. Natomiast w nieistniejącym już Forcie Ziemnym na placu Paderewskiego osadzono uczestników III Powstania Śląskiego. Obecnie znajduje się tam obelisk upamiętniający te wydarzenia. Do czasów obecnych zachowało się około 60% dawnych fortyfikacji, rozlokowanych na obszarze ponad 230 hektarów.
W prawie 150-letnim okresie rozbudowy twierdzy można wyróżnić kilka etapów intensywnych prac:
1740-56 Budowa górnych i rozbudowa dolnych obwarowań
1767-91 Rozbudowa górnych obwarowań o oba boczne skrzydła
1809-1812 i 1839-1849 Drobne ulepszenia i przebudowa
1865-1888 Modernizacja obwarowań i budowa fortów na przedpolu.
Projektowanie i kierowanie rozbudową twierdzy wykonywali budowniczowie - fortyfikatorzy różnych narodowości m.in.:
- Korneliusz von Walrawe
- Rothengatter
- von Wrede
- Lefevre
- von Castillion
- Freud
- von Harroy
Z punktu widzenia etapów przestrzennego rozwoju twierdzy to, oprócz stanu z 1741 roku można wyróżnić 2 etapy:
- Rozszerzenie i przebudowa obwarowań miasta na prawym brzegu i obwarowanie przedmieścia Radoszyn na lewym brzegu za pomocą fortu Prusy oraz obwałowań Kapucyńskich i Jerozolimskich.
- Umocnienie wzgórz na lewym brzegu na lewym i prawym skrzydle od fortu Prusy i obwarowanie drugiego przedmieścia Zawodzie.
Według koncepcji Fryderyka II, twierdza miała być "obozem warownym". Idea ta wyprzedziła o kilkadziesiąt lat podobne poglądy Montelemberta i Rogniata.
Koncepcja ta znalazła także zastosowanie w pozostałych twierdzach śląskich strzegących granicy wzdłuż łańcucha gór Sudeckich i ich przełęczy tj. twierdzy w Kłodzku i twierdzy w Świdnicy, a w pewnym stopniu także i typowo górskiej twierdzy w Srebrnej Górze.
W Nysie, oprócz miasta głównego, z zakładami produkcji broni, siedzibą garnizonu i miejscem gromadzenia sił wojskowych było przedmieście Radoszyn ze swymi koszarami i magazynami oraz przedmieście Zawodzie z rozległymi terenami ćwiczebnymi i obozowymi.
W ostatnim etapie rozwoju objęła ona rozległy obszar, obsługiwany przez kolej przechodzącą przez wewnętrzny obszar twierdzy i podlegający rygorom wojskowym.
Oprócz nieistniejących już znakomitych obwarowań miasta o najszerszym ich paśmie z pośród twierdz śląskich, zachowana część reprezentuje rozmaite rodzaje fortyfikacji w terenie górzystym, równinnym i zalewowym, z okresu XVIII i XIX wieku o wielkich walorach historycznych, dydaktycznych i krajobrazowych.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz